Kadın

Günümüzde sıklıkta görülen, idrar kaçırma sorunu, hijyenik ve sosyo - psikolojik sorunlar yaratan, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir durumdur.

İdrar Kaçırma - İdrar Tutamama (Üriner İnkontinans)


Üriner inkontinans idrarın kontrolsüz olarak kaçırılması olup kadınlarda belirgin sosyal ve hijyenik problemlere yol açmaktadır.İdrar kaçıran kadınların toplumumuzdaki gerçek oranını hesaplamak çok güçtür.Çünkü birçok kadın bu problemi doğumun yada ilerleyen yaşın normal bir sonucu olarak görüp tedavi için jinekolok doktora başvurmamaktadır veya söylemekte utanmaktadır. Yaklaşık olarak tüm menapoz sonrası kadınların 1/3’ ünün bu problemden şikayetçi olduğu sanılmaktadır.

İdrar kaçırmanın sebepleri ve risk faktörleri nedir?

İdrar kaçırma nedenleri arasında en sık görülenler aşağıda sıralanmıştır.

* İlerleyen yaş: Menapoz oluşunca ve yaşın ilerlemesiyle ve östrojen hormonunun azalmasıyla leğen kemiği içindeki mesane ve rahmi yerinde tutan destek dokular zayıflamakta ve idrar kaçırma, üriner inkontinans artmaktadır.
* Doğum: Fazla sayıda doğum,iri bebek, doğumda vakum kullanılması gibi sebepler idrar kaçıran kadınlarda sıklıkla mevcuttur.
* Fazla kilolu olmak,Obezite:Aşırı kilolularda karın içi basınç artmakta ve idrar kaçırma daha sık olmaktadır.
* Kalıtımsal sebepler:Bazı kadınların destek dokuları ve bağları doğumlarından itibaren zayıftır ve idrar kaçırmaya yatkındırlar.
* Kabızlık:Ikınma destek dokuları zayıflatmaktadır.
* Sigara:Sigara içenlerde idrar kaçırma daha sık görülmektedir.
* Kronik hastalıklar:Astım ,bronşit,diyabet,kas hastalıkları ve omurganın kaza sonucu travması risk faktörüdür.
* Geçirilmiş rahim ameliyatı
* Tekrarlayan idrar torbası enfeksiyonları
* Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar
* Fistüller
* Gebelikte idrar kaçırma öyküsü

İdrar kaçırma nasıl oluşur?

İdrar kaçırmanın oluşumuna yönelik 5 şekli vardır:

Stres idrar kaçırma: Stres inkontinens karın içi basıncı arttıran aktiviteler esnasında (gülerken,hapşırırken,egzersiz yaparken,yürürken,öksürürken) istemsiz idrar kaybıdır. Kadınlardaki idrar kaçırmanın en sık görülen nedenidir ve idrar kaçıran kadınların %50-70’ inde görülmektedir. Stres tipi idrar kaçırmanın en sık nedeni pelvik taban kaslarının zayıflığıdır. Pelvik taban kasları alt idrar yolu organlarını desteklemektedir. Güçlü bir pelvik taban üretrayı idrar yapma zamanı gelinceye kadar kapalı tutar. Pelvik taban zafiyeti olduğunda karın iç basıncını artıracak durumlar (hapşırma ,öksürme gibi) üretranın açılmasına ve idrar kaçırmasına neden olur. Çok sayıda doğum, iri bebek doğurma,vakum ile doğurma ,fazla kilolar, ailesel yatkınlık ve menopoz risk faktörleri olarak sayılabilir. Stres tipi idrar kaçırmanın bir diğer nedeni mesane boşalmasını kontrol eden kasların yetersizliğidir. Bu kaslar mesane dolarken üretrayı kapalı tutar, idrar zamanı gelince gevşeyerek idrar yapmaya izin verir. Sfinkter denen bu kasların yetmezliği varlığında kaslar görevlerini yapamadıkları için çeşitli hareketler sırasında (öksürme, hapşırma gibi) idrar kaçırılır.

Sıkışma tipi (Urge inkontinans) idrar kaçırma: Detrussor instabilitesi olarak da isimlendirilen bu idrar kaçırma tipi, genellikle mesane dolumu ya da diğer uyarılmalarla kendiliğinden mesane kasılmaları olup hastaların %30’ unda görülmektedir.Tuvalete gitme ihtiyacı hissedildiği anda tuvalete yetişemeden idrar kaçırma olayına bu tipte sık rastlanmaktadır. Stres idrar kaçırmadan farklı olarak pelvik tabandaki zayıflıktan değil, mesane kaslarının aşırı aktif ve duyarlı olmasından kaynaklanmaktadır. Hastaların büyük çoğunluğunda neden bilinmemektedir. Bir kısmında daha önce geçirilmiş sık mesane enfeksiyonları ,omurga travması,ileri derece bel fıtığı , diyabet, parkinson,demans ve kas hastalıkları gibi kronik hastalıklar görülmektedir.

Miks tip (karma) idrar kaçırma:Stres tip ve sıkışma tipi idrar kaçırmanın her ikisinin de birlikte görüldüğü idrar kaçırmalarıdır. Bu tip idrar kaçırmanın her iki formu hastaların %20’ sinde birlikte görülmektedir.

Taşma tip idrar kaçırma: Overflow inkontinans olarak da isimlendirilen bu tip idrar kaçırma mesanenin aşırı gerilmesine bağlı olmaktadır ve idrar kaçıran kadınların %5-10’ unda görülür. Mesanede kapasitenin üzerinde idrar biriktiğinde , idrar yapma zorunluluğu hissetmeden küçük miktarda idrar kaçırma görülmektedir. Kadın hiç bir zaman idrar torbasını tamamen boşaltamadığı hissine kapılmaktadır. Diyabet, geniş pelvik ameliyatlar, omurilik yaralanmaları ve multiple skleroz gibi bazı kas hastalıklarında sıklıkla görülmektedir.

Sfinkter yetersizliği : Çok nadir görülür.Bazı doktorlar tarafından stres tip idrar kaçırmanın bir şekli olarak da değerlendirilir. Tedavisi zordur ve daha çok başarısız idrar torbası düzeltme ameliyatlarından sonra görülür.İdrar torbasının üretraya (idrar yolu) açılan kısmındaki bozukluktur.

İdrar Tutamama tanısı nasıl konur?

* Anamnez: İdrar kaçırmanın hangi tipte olduğunun tanısının doğru konması çok önemlidir, çünkü her tipin tedavisi değişik olmakta olup yanlış bir tanı ile gereksiz bir tedavi uygulanabilmekte olup bazen gereksiz ,hiç bir faydası olmayan ameliyatlar da yapılabilmektedir.Tanıya yardımcı olan en önemli faktör iyi bir sorgulama ve anamnezdir. Genellikle iyi bir sorgulama ile kabaca hangi tip idrar kaçırma olabileceği hakkında iyi bir fikir edinilebilmektedir.İdrar kaçırmanın nasıl olduğu (gülme , öksürme, idrara yetişememe ,gece idrara çıkma ,cinsel aktivite ile ilgisi vb.) öğrenilip not edilmelidir.Diğer öğrenilmesi gereken kronik bir hastalığın olup olmadığı ve kullanılan sistemik hastalıklar ile ilgili ilaçlardır.

*Muayene: Detaylı bir pelvik muayene jinekolok tarafından yapılır ve idrar kaçırmanın gözlenmesi ve gerekir ise Q tip test yapılmalıdır. Pelvik muayanede ayrıca rahim sarkması (desensus), idrar torbası sarkması (sistosel) , bağırsakların sarkması ( rektosel, enterosel) gözlenmeli ve ne derecede oldukları hakkında fikir edinilmelidir. Eğer kadın sırtüstü pozisyonda iken idrar kaçırma gözlenememiş ise , hasta ayakta durma pozisyonunda muayene edilmelidir.Hastaya bu pozisyonlarda öksürmesi ya da ıkınması söylenerek idrar kaçağı görülmeye çalışılır.Altta yatan nörolojik problemden şüphelenilir ise bir nöroloji doktoru tarafından hasta mutlaka muayene edilmelidir.

* 24 saatlik idrar günlüğü: İdrar kaçıran kadın, özel bir forma 24 saat süresince idrar miktarını, şeklini, nasıl kaçırdığını ve bunun zamanını kaydetmelidir.Hastaya yaptığı idrar miktarını kolaylıkla ölçebilmesi için tuvalete koyabileceği özel bir ölçüm kabı sağlanmalıdır. Bu günlük doktora tedavi ve tanı için çok yardımcı olmaktadır.

* İdrar kültürü ve postvoid rezidü (idrar yapımı sonrası kalan miktar): Herhangi bir test uygulanmadan önce iki ayrı idrar kültürü alınması ve idrar yaptıktan sonra idrar torbasına sonda takılarak, mesanede kalan idrar miktarı ölçülmesi gerekmektedir. Bu kalan idrar miktarı sonda dışında ,ultrasonografi ile de kolaylıkla yapılmaktadır.

* Ürodinamik tetkikler: Bir cihaz ile idrar torbası içine özel bir sonda konularak sistometri ve üretral basınç profili olarak isimlendirilen ,idrar torbası ve idrar yolundaki uyarılmaya bağlı değişiklikler bir kağıt üzerine yazdırılırak idrar kaçırmanın hangi tip olduğu hakkında en doğru tanıya ulaşılmaktadır.

* Transvajinal ultrasonografi: Mesane boynu mobilitesi olarak isimlendirilen, idrar torbası ve idrar yolu arasındaki stress ile oluşan değişiklik ölçülebilmektedir.

İdrar kaçırmanın tedavisi nasıl olmaktadır? İdrar kaçırma tedavi seçenekleri nelerdir?

· Konservatif tedavi: En çok kullanılan yöntemler Kegel egzersizleri, Biofeedback, FES ve Manyetik tedavidir.

Kegel egzersizler stres tip idrar kaçırması olan hastalarda levator ani kası ve pelvik taban diafragmasını güçlendirdiği için sıklıkla yardım eder. Pelvik taban kasının güçlendirilmesi için Kegel eksersizleri , idrar akımın ortasında idrar yapmaya son verilerek uygulanır.Ardından bu eksersizler idrar yapma dışı zamanda ve stres altında da uygulanmaktadır.

Biofeedback terapi sıkışma tipi ve /veya stress tipi idrar kaçırma şikayeti olan kadınlarda elektromyogram elektrodları ile pelvik taban kaslarının fizyolojik fonksiyonlarının ölçümünü içerir.Sinyaller pelvik taban kasları güçlendiğinde yada karın içi –kalça kasları gevşediğinde hastayla ilgili bilgiler anında , eş zamanlı olarak ve yükseltilerek kaydedilir. Mesane eğitimi esnasında hasta idrar günlüğüne alınır ve idrar yapma aralıkları tedrici olarak arttırılarak idrar torbası kapasitesi yükseltilir.Biofeedback eğitimi esnasında genel rahatlama ve pelvik kas eksersizleri de öğreltilmelidir.

Manyetik innervasyon adı verilen manyetik dalgalarla tedavide pelvis taban kasları ve sinirleri aralıklı olarak manyetik dalgalarla uyarılır. Hasta tedavi süresince pelvis kaslarının kasılıp gevşediğini hisseder. Bu uyarı üretral ve anal sfinkter fonksiyonlarını artırır, mesane kasılmasını azaltır ve pelvik taban kaslarını güçlendirmektedir.

· İlaç tedavisi: En sıklıkla östrojenler ve antikolinerjik olarak isimlendirlen ilaçlar kullanılmaktadır. Stres tipi ve sıkışma tipi idrar kaçırması bulunan hastalar cerrahi öncesinde mutlaka ilaçlar ile tedavileri denenmelidir. Bazen idrar kaçırma problemi cerrahi uygulama ile azalabilir ; bununla birlikte cerrahi ayrıca sıkışma tipi idrar kaçırmasını daha da ağırlaştırabilir.

Östrojen terapisi stres yada sıkışma tipi nedeniyle oluşan idrar kaçırma şikayeti bulunan menopoz sonrası kadınlarda faydalıdır.Vajinal östrojen terapisi kan akımını arttırır,vaginal mukozanın doku matürasyon indeksini yükseltir ve maksimum uretra kapanma basıncını arttırır. Östrojen 6 hafta gece yatarken 1-2 gram intravaginal olarak uygulanır, devam dozu da haftada 2-3 kezdir.

Antikolinerjik ilaçlar ya da trisiklik antidepresanlar kullanılarak özellikle sıkışma ve taşma tip idrar kaçırma tedavi edilebilinir.Antikolinerjik ve trisiklik antidepresanlar idrar torbasının genişleme ve kapasitesini arttırıp idrar torbasının istemsiz kasılmasını baskılarlar.Trisikliklerin ayrıca üretral kapanma basıncını da arttırma etkisi vardır.Sıkışma tipi idrar kaçırması olan hastalarda östrojen tedavisi de faydalı olmaktadır.

· Cerrahi tedavi: Sadece stress tipi ve sfikter yetmezliği olan idrar kaçırmalarında yapılmalıdır. Tüm bu prosedürlerde bir jinekolok tarafından yapılan cerrahi onarımın ana prensibi mesanenin idrar yoluna (üretra) bağlandığı bölgeyi karın içindeki olması gereken yere yükseltmektir.

Karından yapılan ameliyetlar:Burch yada Marchall Marchetti Kranz operasyonu uygulanır.Bu ameliyatlar açık veya laparaskopi ile de yapılabilmektedir.

Vaginal ameliyatlar: TVT , İVS ,İğne suspansiyon tekniği(Pereyra ya da Stamey prosedürü)

Sling prosedürü ya da suburetral yama

Artifisyel uretral sfinkter

Anterior kolporafinin , Kelly plikasyonu (İdrar torbasının vajinadan yapılan bir opersyon ile yukarı kaldırılması ve idrar yoluna destek ipi konması) başarı oranı çok düşük olduğu için idrar kaçırma tedavisinde artık kullanılmamaktadır.

İdrar kaçırma ameliyatları ne kadar başarılıdır? İdrar kaçırma tedavi seçeneği olarak ne zaman seçilmelidirler?

Günümüzde geliştirilen hatta lokal anestezi ile de uygulanabilen bazı ameliyatların başarı şansı %80-90’ları bulmaktadır. Eskiden kullanılan ve artık terk edilmiş olan mesaneyi vajinal yoldan yukarı kaldırma operasyonunu başarısı ise ancak %40’tır.Başarının en önemli faktörü doğru jinekolok seçimidir.Bu tür ameliyatları doğru adreste ve doğru kişilerde olmaktır.

Erkeklerde idrar kaçırma nedir? İdrar kaçırma erkek te nasıl tedavi edilir?

Erkeklerde idrar kaçırma ise daha nadir gözlenen bu duruma sebep sıklıkla geçirilen prostat veya mesane - idrar torbası torbası çıkış ameliyatları olup, travma, yaşlanma vs. durumlarda görülmektedir.İdrar kaçırma erkek lerde ayrıca işemeyi engelleyen durumlarda idrar torbasının aşırı dolu ve gergin olması sonucunda gelişir ve bu bir çeşit istemsiz idrar kaçırmadır ve prostat büyümesi en sık rastlanılan sebep olup erkeklerde idrar kaçırma tedavisi için başvuran hastaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. İdrar kaçırma erkek hastalarda üroloji uzmanları tarafından başarı ile tedavi edilebilmektedir.